“Mijn kind kan ontzettend boos en verdrietig worden. Ze schreeuwt, slaat en kan niet meer normaal praten. Daarna komt ze huilend naar me toe omdat ze spijt heeft. Elke keer gebeurt het weer!”. Dit zal voor veel ouders een herkenbare situatie zijn. Je zegt voortdurend dat ze rustiger moet spelen (je weet uit ervaring waar druk spel op uitdraait), dat ze niet aan andere kinderen mag zitten en dat ze naar haar kamer moet als het mis gaat. Je hebt zelfs een beloningssysteem ingesteld: naar de Efteling als ze de hele week lief speelt zonder boos te worden.
Straffen en belonen
Als we in de geschiedenis duiken van de psychologie en ‘het opvoeden’ (ofwel: het aanleren van ‘goed gedrag’ en het afleren van ‘fout gedrag’), komen we al snel de naam ‘Skinner’ tegen. Hij is de grondlegger van het ‘behaviorisme’ en heeft de effecten van straffen, negeren en belonen aangetoond in de ‘leertheorie’. Deze manieren zorgen ervoor dat kinderen (en honden, ratten, konijnen en zelfs volwassenen…) het gedrag aanpassen. Deze theorie heeft een bijzonder grote invloed gehad op onze opvoedstijl en het schoolse systeem.
Onze Engelse collega ‘The Nanny’ (Eerste Hulp bij Opvoeden) werkt ook op deze manier. Ik heb er in principe niks op tegen (wie ben ik om jarenlang wetenschappelijk onderzoek te ontkrachten) maar ergens steekt het me. De straffen en beloningen zijn namelijk bedacht ‘door volwassenen’. Wij volwassenen leggen onze kinderen als het ware op hoe zij moeten leren. Ik vraag me af of dit wel logisch is.
Ruimte voor creativiteit en fantasie
Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik het niet logisch vind. Mijn idee: bedenk samen met het kind wat er geleerd moet worden en laat het kind bedenken hoe. Iedereen leert op z’n eigen manier en kinderen zijn van nature heel creatief. Sinds ik het ‘methodisch werken’ (kinderen behandelen volgens een voorgeschreven methode) heb losgelaten, ervaar ik ruimte. Omdat ik van tevoren niet weet waar een kind mee komt, word ik telkens blij verrast.
Kinderen hebben een levendige fantasie die wij hulpverleners kunnen gebruiken. Ik hoor de critici al zeggen: “ja, maar die fantasieën kun je niet waarmaken”. Klopt, maar aan ons kinderpsychologen de taak om fantasieën in goede banen te leiden en om te zetten in gangbare acties. “Ja, maar we hebben de tijd en de middelen niet om elk kind een speciale behandeling te geven” Nog zo’n argument. Mijn keiharde antwoord: Onzin. Goed luisteren en kijken naar een kind kost geen extra tijd. Daarnaast blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat een behandeling alleen effectief is als er een goede band is tussen kind en behandelaar. De kans hierop is het grootst als een kind zich gehoord en begrepen voelt. Door hun eigen ideeën te gebruiken, kan je daar eigenlijk niet in falen.
Ontwikkelen doe je samen
Om te kunnen groeien, hebben kinderen wel hun ouders (of anderen volwassenen) nodig. Psychologen zien kinderen ongeveer één uur per week, waarin ze (zelf)inzicht krijgen en plannen maken. Zodra de kids onze praktijk uitlopen, moeten wij ze loslaten. Om de hele week door te groeien, hebben zij hulp van ouders en leerkrachten nodig. Daarom zoeken wij, samen met de kinderen, actief de samenwerking op. Ouders sluiten aan het einde van een sessie aan, kinderen leggen zelf uit wat ze hebben geleerd en wat die week voor uitdaging op het programma staat*. Ze maken afspraken met volwassenen om die week daarna weer een stapje dichterbij het doel te zijn. Uiteraard een doel die zij zelf hebben opgesteld (zoals: als ik boos ben, gooi ik niet met spullen maar sla ik op mijn kussen).
*wanneer een ouder er niet bij kan zijn, vindt er altijd een telefonische of schriftelijke terugkoppeling plaats.
Kids Skills van Ben Furman
Tijdens mijn opleiding bij SOLT.E.A.M. (o.l.v. Louis Cauffman) heb ik persoonlijk kennis mogen maken met Ben Furman (Finland); de bedenker van Kids Skills. Methodes trekken me eigenlijk niet, maar Ben Furman heeft me overtuigd. Zijn methode doet recht aan de fantasie, creativiteit en de autonomie van kinderen. Kids Skills past bij de Oplossingsgerichte stroming van de psychologie, tevens SCIO’s werkwijze. Binnen deze methode is geen ruimte voor negativiteit en ‘probleem denken’.
We doen het anders:
- Het kind staat centraal (in plaats van het probleem)
- Samen besluiten wat er geleerd moet worden
- Het kind bedenkt zijn eigen plan
- Een actieve zoektocht naar kwaliteiten die ingezet kunnen worden
- Successen uitbundig vieren met ouders en leerkrachten
- Iedereen die mee wil vieren, is welkom
De opvoeding en het schoolse systeem wordt volgens ons veel leuker als we meer op deze manier werken. Belonen, samenwerken en autonomie mag veel meer op de voorgrond staan.
Werkt dit ook voor mij?
Werkt dit voor iedereen? Nee natuurlijk niet. Net zoals Meditatie, of cognitieve gedragstherapie ook niet bij iedereen past. Deze werkwijze is echter een mindset, geen ‘trucje’. We steken steeds meer trajecten op deze manier in en zijn zeer tevreden over de resultaten. Onze cliënten voelen zich weer klanten. Zo hoort het wat ons betreft ook. Wij leveren een dienst; en die moet aansluiten op wat de klant wil. Of onze klant nou 5, 12, 21 of 63 jaar is.
Over Sascha Mulder
Zelfstandig psycholoog en eigenaresse van SCIO Tiel. Werkt met kinderen en volwassenen vanuit de Positieve Psychologie en het Oplossingsgericht Werken. Blogt over alledaagse psychologie en jong ondernemerschap.
